Po tarczy 4.0 pracodawcy mogą stracić prawo do wyższych odpisów na fundusz socjalny
Uwaga! Spadek przychodów o 15% lub wzrost funduszu wynagrodzeń o 5% skutkuje utratą prawa do naliczania dodatkowych odpisów na fundusz socjalny w 2020 roku, nawet jeśli ich wyższą wysokość przewidują układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania obowiązujące u danego pracodawcy.
Nowy przepis, zawarty w art. 15ge ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, pozwala pracodawcom, u których z powodu COVID-19, wystąpi spadek obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15g ust. 9 tej ustawy, lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń, o którym mowa w art. 15gb ust. 2, zawiesić obowiązki:
1) tworzenia lub funkcjonowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
2) dokonywania odpisu podstawowego,
3) wypłaty świadczeń urlopowych
- o których mowa w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Niezależnie od powyższego w ust. 3 tegoż samego artykułu postanowiono, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, w przypadku wystąpienia spadku obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15g ust. 9, lub istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń, o którym mowa w art. 15gb ust. 2, nie stosuje się postanowień układów zbiorowych pracy lub regulaminów wynagradzania, wprowadzonych na podstawie art. 4 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, ustalających wyższą wysokość odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oraz inne świadczenia o charakterze socjalno-bytowym niż określa ta ustawa. W takim przypadku stosuje się wysokość odpisu na ten fundusz określoną w tej ustawie.
W czym tkwi problem?
Problem polega na tym, że u wielu pracodawców postanowienia układów zbiorowych pracy przewidują wyższe odpisy na fundusz socjalny niż wynosi wysokość odpisu podstawowego przewidzianego w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wielu z nich ma też, co do zasady, dobrą sytuację ekonomiczną i nie odczuwa tak silnie kryzysu w związku z COVID-19. Może się jednak zdarzyć, że wystąpi u nich „incydentalny” spadek obrotów gospodarczych, czy też wzrost funduszu wynagrodzeń. Takie zdarzenia powodują utratę prawa do naliczenia zwiększonego odpisu na fundusz socjalny. Jako, że odpis na fundusz jest odpisem rocznym brak prawa do wyższego odpisu dotyczy całego 2020 roku, a nie tylko jego części.
Okoliczność wystąpienia u pracodawcy spadku obrotów gospodarczych lub wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń powoduje, że z automatu nie stosuje się postanowień układów zbiorowych pracy lub regulaminów wynagradzania, wprowadzonych na podstawie art. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Przepis ten daje pracodawcom prawo do naliczania dodatkowych (zwiększonych) odpisów na fundusz socjalny.
Trzeba to cały czas monitorować
W zakresie spadku obrotów, ustawodawca odsyła do art. 15g ust. 9. Wystarczy zatem, że u pracodawcy nastąpi spadek obrotów gospodarczych tylko o 15%, porównując obroty z 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 31 grudnia 2019 r., do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego – i pracodawca traci prawo do wyższych odpisów na fundusz.
Z kolei istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń, zgodnie z art. 15gb ust. 2, rozumie się zwiększenie kosztów wynagrodzeń pracowników w stosunku do przychodów ze sprzedaży towarów lub usług w dowolnym miesiącu przypadającym po 1 marca 2020 r. nie mniej niż o 5% w porównaniu do miesiąca poprzedzającego.
Pracodawcy, których układy zbiorowe pracy, czy regulaminy wynagradzania przewidują wyższy odpis na fundusz socjalny muszą cały czas weryfikować, czy aby nie nastąpiło u nich przekroczenie w/w wskaźników.
Jak to rozliczyć?
Pojawia się istotny problem, mianowicie jak ma się zachować pracodawca, który przez połowę 2020 roku naliczał zgodnie z prawem wyższe odpisy, natomiast aktualnie, na skutek spadku przychodów straci do takiego odpisu prawo. Jak skorygować odpis na fundusz, w okolicznościach kiedy równowartość odpisów w 75% procentach została przekazana na wyodrębniony rachunek bankowy oraz dodatkowo rozdysponowana osobom uprawnionym na cele przewidziane w regulaminie funduszu. W takiej sytuacji nie da się przecież już cofnąć środków pieniężnych z rachunku funduszu na rachunek bieżący pracodawcy.
Treść komentowanego przepisu art. 15ge ust. 3 wskazuje, że w, w przypadku wystąpienia spadku obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15g ust. 9, lub istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń, o którym mowa w art. 15gb ust. 2, nie stosuje się postanowień układów zbiorowych pracy lub regulaminów wynagradzania, wprowadzonych na podstawie art. 4 ustawy o zakładowym funduszu socjalnym. Skoro nie stosuje tych postanowień, tym samym oznacza to, że pracodawca de facto nie ma na dany moment żadnej podstawy prawnej do naliczania i dokonywania wyższych odpisów na fundusz socjalny, nawet jeśli by chciał to robić fakultatywnie. To z kolei prowadzi do wniosku, że odpisy dotychczas naliczone i przekazane na wyodrębniony rachunek bankowy w wyższej wysokości, de facto stracą przymiot odpisów w rozumieniu ustawy o funduszu. Będą to kwoty „nienależne”, które należy skorygować do wysokości odpisu podstawowego. Dla powyższego wydaje się nie mieć żadnego znaczenia, że równowartość kwoty odpisu została w 75% przekazana na wyodrębniony rachunek bankowy do końca maja oraz fakt rozdysponowania w między czasie środków zgromadzonych na rachunku funduszu. Kwota naliczonego odpisu w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, jest czymś innym od równowartości tych kwot przekazanych na rachunek bankowy funduszu.
A co z kosztami podatkowymi?
Zwiększone odpisy na fundusz mogą, w świetle art. 16 ust. 1 pkt 9 lit b) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, stanowić koszt uzyskania przychodów, pod warunkiem, że środki pieniężne stanowiące równowartość tych odpisów i zwiększeń zostały wpłacone na rachunek Funduszu. W kontekście aktualnych uregulowań wprowadzonych tarczą 4,0 powstaje wątpliwość, czy pracodawca, który w trakcie trwającego 2020 roku stracił prawo do wyższych odpisów na fundusz socjalny, ma również obowiązek dokonać korekty kosztów uzyskania przychodów o różnicę wynikająca z naliczania dotychczas odpisu w wysokości podwyższonej oraz podstawowej przewidzianą ustawą o funduszu socjalnym. W ślad za tym nasuwa się pytanie, czy takiej korekty kosztów podatkowych można dokonać na bieżąco, tj. w miesiącu wystąpienia spadku obrotów gospodarczych, ewentualnego wzrostu obciążeń funduszu wynagrodzeń, czy też niestety należy dokonać jej wstecz, korygując koszty podatkowe od początku 2020 roku.
Próżno szukać odpowiedzi na tego rodzaju pytania w obowiązujących przepisach prawa.
