Podatek VAT przy transakcjach pomiędzy małżonkami pozostającymi we wspólności majątkowej
Od objęcia składników majątku małżeńską wspólnością majątkową będzie zależało, czy ich późniejsza sprzedaż (lub nieodpłatne przekazanie) między małżonkami powoduje konieczność rozpoznania dostawy towarów na gruncie VAT.
Przekazanie mężowi środka trwałego (koparko-ładowarki), nabytej przez żonę dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej opodatkowanej VAT, w sytuacji gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej, którym objęta jest również ta koparko-ładowarka, nie może być uznane za dostawę towarów w rozumieniu ustawy o VAT. W takim przypadku nie dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel.
Pytanie, czy pomiędzy małżonkami pozostającymi w ustawowej wspólności majątkowej może dochodzić do czynności podlegających opodatkowaniu VAT, rodzi kontrowersje od zawsze. Nie sposób bowiem zapomnieć, że w takich przypadkach, zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie jest możliwe wyodrębnienie spośród składników wchodzących w skład majątku wspólnego, takich składników (bądź udziałów), które przypadają odrębnie każdemu z małżonków. Mówiąc w uproszczeniu, składniki majątkowe objęte ustrojem ustawowej wspólności małżeńskiej są wspólne (należą w całości tak samo do męża, jak i do żony), a w konsekwencji nie może dojść do sytuacji, w której jeden z małżonków mógłby taki składnik sprzedać lub podarować drugiemu z małżonków bez wyłączania go z majątku wspólnego.
Pomimo to, w ocenie organów podatkowych dominuje pogląd, że na gruncie ustawy o VAT małżonkowie prowadzący odrębne działalności gospodarcze, w ramach czynności opodatkowanych VAT, mogą sobie nawzajem „sprzedawać” albo „darowywać” składniki należące ich przedsiębiorstw, nawet wówczas, gdy są one objęte wspólnością małżeńską i w niej pozostają.
Stanowisko to nie znalazło jednak uznania w opinii sądów administracyjnych, czego wyrazem jest wyrok WSA w Gdańsku z dnia 11 grudnia 2018 r. sygn. akt I SA/Gd 939/18 (orzeczenie nieprawomocne).
W sprawie tej sąd, odwołując się do wyroku NSA z dnia 4 kwietnia 2018 r. sygn. akt I FSK 887/16 oraz orzecznictwa TSUE stwierdził, że jego ocenie „w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje, jakie zawierane są pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarcze nie mogą mieć charakteru odpłatnego. Nie można ich również uznać jako nieodpłatne przeniesienie towaru, albowiem małżonkowie nie mogą wyodrębnić udziałów, którymi mogliby niezależnie rozporządzać.”
Stwierdzenie, że w powyższych okolicznościach „transakcje towarowe” realizowane pomiędzy małżonkami nie stanowią dostaw towarów opodatkowanych VAT, nie jest równoznaczne z brakiem jakichkolwiek skutków w obszarze tego podatku. Zmiana przeznaczenia lub sposobu wykorzystywania towarów i usług może bowiem pociągać za sobą zmianę zakresu przysługującego odliczenia VAT, czego wynikiem jest korekta podatku naliczonego.
