Projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej
Od 2018 roku planowane jest wprowadzenie instytucji zarządcy sukcesyjnego dla przedsiębiorstwa osoby fizycznej.
Ministerstwo Rozwoju przedstawiło projekt nowej ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, którego celem jest stworzenie ram prawnych dla płynnej kontynuacji działalności wykonywanej przez zmarłego przedsiębiorcę – osobę fizyczną w okresie przejściowym, tj. od śmierci przedsiębiorcy (otwarcia spadku) do czasu ustalenia następców prawnych przedsiębiorcy i rozstrzygnięcia o dalszych „losach” przedsiębiorstwa.
Ustawa reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem osoby fizycznej po jego śmierci oraz kontynuowania działalności gospodarczej prowadzonej przy użyciu tego przedsiębiorstwa. Wprowadza również generalną regułę, że osoba albo osoby, które nabyły przedsiębiorstwo po śmierci przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, są – na zasadach określonych w ustawie – następcami prawnymi tego przedsiębiorcy w zakresie praw i obowiązków związanych z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
Należy zauważyć, iż w obecnym stanie prawnym wraz ze śmiercią przedsiębiorcy de facto kończy się byt prawny prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Powoduje to konkretne problemy uniemożliwiające bądź lub znacząco utrudniające kontynuację bądź wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy.
Projekt ustawy przewiduje szereg rozwiązań prawnych. Jednym z nich jest powołanie instytucji zarządcy sukcesyjnego, który będzie administrował firmą w okresie przejściowym od śmierci przedsiębiorcy do dnia zamknięcia formalności spadkowych (nazwa obejmować będzie dotychczasową firmę przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku”). Zarządca sukcesyjny będzie miał prawo oraz obowiązek dokonywać wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z przedsiębiorstwem w spadku. Ma działać w imieniu własnym, jednakże na rachunek następców prawnych przedsiębiorcy – samemu nie ponosząc odpowiedzialności za zobowiązania firmy. Zarządca sukcesyjny uzyskuje więc status zbliżony do statusu prokurenta. Jednakże w przeciwieństwie do prokury, instytucja ta wiąże się również z dodatkowymi obowiązkami w zakresie prawa podatkowego czy też ubezpieczeń społecznych m.in. uznaniem zarządcy sukcesyjnego za płatnika składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób zatrudnionych a także nadaniem uprawnień do dokonywania wszelkich czynności związanych z zatrudnieniem.
W projekcie przedmiotowej ustawy znajdują się również przepisy nowelizujące kodeks pracy zapewniające pełną i płynną kontynuację stosunków pracy zawartych przez przedsiębiorcę. W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z art. 632 § 1 k.p., wraz ze śmiercią pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają. Projekt ustawy przewiduje jednakże, że umowy o pracę nie wygasają w razie ustanowienia zarządu sukcesyjnego w dniu otwarcia spadku. W takim przypadku umowy o pracę z pracownikami wygasną z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, chyba że nastąpiło przejęcie pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 231 k.p. W sytuacji natomiast, gdyby zarządca sukcesyjny został ustanowiony po pewnym czasie od otwarcia pracy – stosunki pracy wygasną z chwilą śmierci przedsiębiorcy lecz pracownikom będzie przysługiwało prawo powrotu do pracy na zasadach analogicznych, jak przy powrocie do pracy.
Poza utrzymaniem stosunków umownych związanych z firmą, projekt ustawy przewiduje wprowadzenie zasady wstąpienia następców prawnych przedsiębiorcy w prawa i obowiązki administracyjne związane z działalnością gospodarczą wynikające m.in. z koncesji, licencji i przyznanych ulg oraz ich tymczasowego przysługiwania zarządcy sukcesyjnemu – pod warunkiem spełnienia przez uprawnionych warunków potrzebnych do ich uzyskania. Zarządca sukcesyjny, reprezentując przedsiębiorstwo w spadku, będzie wykorzystywał także NIP i REGON zmarłego przedsiębiorcy. Nietypowym rozwiązaniem jest nadanie podmiotowości prawnej przedsiębiorstwu w spadku z punktu widzenia ustaw podatkowych. Przedsiębiorstwo w spadku stanie się między innymi podatnikiem PIT, VAT i akcyzy.
Z kolei w ustawie o podatku od spadków i darowizn ma zostać wprowadzone zwolnienie nabycia (w drodze z dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego) własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej po śmierci ich dotychczasowych właścicieli lub udziału w takim przedsiębiorstwie. Ze zwolnienia tego będą mogły skorzystać osoby spoza kręgu najbliższej rodziny zmarłego przedsiębiorcy (nawet osoby zupełnie obce), jeżeli będą kontynuować prowadzenie tego przedsiębiorstwa.
Autorzy projektu proponują wprowadzenie w życie ustawy już od początku 2018 r.
