Kontrowersyjny najem krótkoterminowy w fundacji rodzinnej
Przepisy o fundacji rodzinnej obowiązują w polskim porządku prawnym już od niemal dwóch lat.
Nadrzędnym celem ich wprowadzenia było dostarczenie przedsiębiorcom rozwiązania zapewniającego stosunkowo łatwą i bezpieczną sukcesję biznesu oraz umożliwiającego zabezpieczenie rodzinnego majątku przed „rozwodnieniem”. Dodatkową korzyścią jest możliwość pomnażania zgromadzonego w fundacji rodzinnej majątku bez obciążeń podatkowych – korzyść ta nie występuje jednak w każdym przypadku. Fundacja rodzinna (jako osoba prawna oraz podatnik podatku dochodowego od osób prawnych) może pomnażać swoje aktywa oraz nie płacić przy tym podatku dochodowego. Należy jednak zwrócić uwagę, że przepisy ustawy o fundacji rodzinnej ograniczają zakres jej działalności do zamkniętego katalogu czynności takich jak:
- zbywanie mienia, o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najem, dzierżawa lub udostępniania mienia na innej podstawie,
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych oraz instrumentów pochodnych.
Fundacja rodzinna jest podatnikiem zwolnionym podmiotowo z CIT, jednak zwolnienie nie ma zastosowania do działalności gospodarczej wykraczającej poza zakres określony w przepisach ustawy o fundacji rodzinnej (w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej). Jeżeli więc fundacja rodzinna uzyska dochód z działalności innej niż określona przez przepisy jako dozwolona, to taki dochód nie tylko będzie opodatkowany CIT, ale zastosowanie znajdzie w odniesieniu do niego sankcyjna stawka podatku dochodowego w wysokości 25%. W odniesieniu do wskazanych regulacji duże wątpliwości wzbudziły negatywne interpretacje indywidualne wydawane przez Dyrektora KIS w zakresie możliwości prowadzenia przez fundację rodzinną działalności w zakresie „najmu krótkoterminowego” (m.in. 0111-KDIB1-3.4010.662.2023.2.AN z 19 grudnia 2023 r.). Zdaniem organu interpretacyjnego wynajmowanie nieruchomości „na doby” nie spełnia zdefiniowanego w przepisach Kodeksu cywilnego pojęcia „najmu”, do którego, w jego ocenie, wprost odnosi się katalog działalności dozwolonej z ustawy o fundacji rodzinnej. Najem krótkoterminowy cechuje bowiem dużo niższy stopień sformalizowania niż umowę najmu, o której mowa w art. 659 kodeksu cywilnego – najem na krótkie okresy nie przewiduje m.in. protokołu zdawczo-odbiorczego, a poza tym nie wiąże się z płatnościami cyklicznymi, a jego warunki nie regulują kwestii rozliczeń za zużycie mediów. Ponadto, w przypadku najmu krótkoterminowego, zdaniem Dyrektora KIS, nie można mówić również o „udostępnieniu mienia fundacji do korzystania na innej podstawie”. Tym samym, organ interpretacyjny uznał wynajmowanie nieruchomości „na doby” za działalność wykraczającą poza działalność dozwoloną, a tym samym dochody z niej pochodzące, za podlegające opodatkowaniu sankcyjną stawką CIT.
W czerwcu 2024 roku, w sprawie przywołanej wyżej interpretacji, pojawił się wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, który nie podzielił argumentacji Dyrektora KIS i uchylił wydaną przez niego interpretację. W ocenie sądu różnicowanie najmu, o którym mowa w ustawie o fundacji rodzinnej, w zależności od czasu jego trwania jest bezzasadne – najem na krótsze terminy również podlega bowiem ogólnym zasadom wskazanym w kodeksie cywilnym. Ponadto, jak zauważył sąd, katalog działalności dozwolonej fundacji rodzinnej przewiduje udostępnianie mienia fundacji rodzinnej również na innej podstawie. Nawet gdyby zgodzić się z argumentacją Dyrektora KIS, że najem krótkoterminowy to nie najem, o który chodziło ustawodawcy przy tworzeniu ustawy o fundacji rodzinnej, to i tak przepisy tej samej ustawy przewidują inne, poza najmem i dzierżawą, formy udostępniania mienia przez fundację rodzinną.
We wrześniu 2024 roku pojawiła się z kolei odpowiedź Ministra Finansów na interpelację poselską nr 4538 w sprawie świadczenia usług najmu krótkoterminowego przez fundacje rodzinne. W odpowiedzi tej stwierdzono, że istotnie Dyrektor KIS prezentuje w zakresie będącym przedmiotem interpelacji jednolite stanowisko, zgodnie z którym najmu krótkoterminowego nie można uznać za działalność dozwoloną fundacji rodzinnej. Wskazano jednocześnie, że jednorazowe orzeczenie WSA w Gdańsku, wyrażające podejście odmienne od praktyki organu interpretacyjnego nie świadczy o istnieniu tzw. ugruntowanej linii orzeczniczej, która pozwoliłaby na zakwestionowanie zasadności interpretacji przepisów przez Dyrektora KIS. Na końcu odpowiedzi Ministra Finansów można przeczytać, iż „ewentualna ocena skutków podatkowych powinna być dokonywana w konkretnym stanie faktycznym, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy (…)”. Odpowiedź nie rozstrzygnęła więc istniejących wątpliwości.
Pod koniec marca bieżącego roku pojawił się jednak kolejny wyrok sądu I instancji – tym razem WSA we Wrocławiu, który również orzekał w sprawie interpretacji indywidualnej dotyczącej najmu krótkoterminowego przez fundację rodzinną. Sąd zwrócił uwagę, że najem krótkoterminowy nie został uregulowany w polskim porządku prawnym, a więc podstawą w jego zakresie są przepisy kodeksu cywilnego, dotyczące najmu (a więc art. 659 kodeksu cywilnego). Nie ma przy tym znaczenia, że w przypadku najmu krótkoterminowego umowa zawierana jest na krótki okres i nie towarzyszy jej wymóg np. wpłaty kaucji zabezpieczającej, ani cykliczne rozliczenia.
Drugi, pozytywny dla podatników wyrok daje nadzieję na utworzenie wspomnianej wcześniej ugruntowanej linii orzeczniczej, która może skłonić Dyrektora KIS do zmiany swojego podejścia w zakresie opodatkowania najmu krótkoterminowego przez fundację rodzinną. Oba wyroki są jednak nieprawomocne, a ostatecznie sprawę rozstrzygnie Naczelny Sąd Administracyjny, na wyrok którego będzie trzeba niestety trochę poczekać.
