Przedawnienie zobowiązania a przychód podatkowy
W ocenie NSA upływ terminu przedawnienia zobowiązania nie oznacza automatycznie konieczności rozpoznania przychodu podatkowego przez dłużnika.
Upływ terminu przedawnienia zobowiązania cywilnoprawnego oznacza, że dłużnik może odmówić wypełnienia danego obowiązku, powołując się właśnie na to, że zobowiązanie uległo przedawnieniu. Jednak – jak wskazuje doktryna to nie oznacza ta automatycznie, że zobowiązanie to już wygasło.
W tym zakresie nasuwa się pytanie - jakie skutki podatkowe dla dłużnika ma upływ terminu przedawnienia do uregulowania zobowiązania.
W ostatnim okresie została wydana interpretacja indywidualna, która uwzględnia wyrok NSA, nakazujący organowi podatkowemu zmianę wcześniej wydanej interpretacji.
Interpretacja ta dotyczyła sytuacji osoby fizycznej, która zaciągnęła pożyczkę, która została spłacona tylko częściowo. Po upływie okresu przedawnienia zobowiązania z tytułu pożyczki podatniczka otrzymała informację PIT-11 z wykazanym przychodem z tytułu przedawnienia umowy pożyczki. Firma pożyczkowa nie dokonała umorzenia długu, ani zwolnienia podatniczki ze zobowiązania. Podatniczka nie prowadziła działalności gospodarczej. Pomimo upływu przedawniania dług istnieje jako zobowiązanie naturalne.
W związku z powyższym podatniczka była zainteresowana wskazaniem, czy upływ terminu przedawnienia zobowiązania dłużnika powoduje konieczność rozpoznania przychodu. W ocenie podatniczki zobowiązanie nadal istnieje jako naturalne. W konsekwencji sam upływ terminu przedawnienia nie oznacza powstania przychodu (wnioskodawczyni powołała się na wyrok NSA z 12 grudnia 2020 r., sygn. akt II FSK 808/18).
Po uprawomocnieniu się orzeczeń uchylających pierwotną interpretację Dyrektor KIS dokonał ponownej oceny stanowiska.
Organ podatkowy zaakceptował stanowisko sądów administracyjnych, wskazujące że do czasu kiedy wierzyciel nie zrzeknie się roszczenia, bądź nie zwolni dłużnika z długu, nie następuje po stronie dłużnika trwałe i definitywne przysporzenie, pomimo upływu terminu przedawnienia. Nadal bowiem możliwe jest spełnienie tego zobowiązania.
W konsekwencji organ potwierdził, że wykazany w informacji PIT-11 „przychód” z tytułu przedawnienia nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Stanowisko sądów administracyjnych jest bardzo korzystne i prowadzi do wniosku, że obowiązek podatkowy w stosunku do przedawnionych zobowiązań nie powstanie. Przyzwolenie wierzyciela na przedawnienie zobowiązania powoduje, że nie będzie on już uprawniony do żądania od dłużnika spłaty zobowiązania. Biorąc pod uwagę stanowisko sądów, korzystną może być sytuacja, kiedy wierzyciel nie będzie wykazywał inicjatywy w zakresie dochodzenia swojej wierzytelności, jak również nie będzie podejmował działań w zakresie zrzeknięcia się roszczenia lub zwolnienia go z długu (co jest niezbędne do powstania przychodu podatkowego z przedawnienia).
Inną sytuacją od przedawnienia jest umorzenie zobowiązania przez wierzyciela. Natomiast stanowisko zaprezentowane przez sądy niejako zrównuje te instytucje, wskazując, że również w przypadku przedawnienia wymagana jest inicjatywa wierzyciela w postaci np. „zrzeknięcia się” zobowiązania.
Oczywiście organy podatkowe nadal mogą zajmować stanowisko restrykcyjne. Tym samym obrona stanowiska przez podatnika może wymagać przejścia pełnej drogi sądowo-administracyjnej.
- Interpretacja indywidualna z 2025-04-07 (0112-KDIL2-1.4011.462.2021.8.MKA),
- Wyrok WSA w Łodzi z 10 grudnia 2021 r. (sygn. akt I SA/Łd 724/21),
- Wyrok NSA z 20 listopada 2024 r. (sygn. akt II FSK 237/22).
Kontakt:
Łukasz Błażewicz
l.blazewicz@doradca.lublin.pl
tel. (81) 532-23-75 w. 349
