Umorzony przez bank dług nie zawsze jest przychodem dla podatnika
W sytuacji kiedy bank zwolni z długu tylko niektórych współkredytobiorców, podczas gdy pozostali odpowiadają za cały dług nie powstaje przychód w rozumieniu ustawy o PIT.
W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł. Stosownie do przepisów tej ustawy odrębnym źródłem przychodów są określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT – inne źródła.
Jak stanowi art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Sformułowanie „w szczególności” wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 tej ustawy. W związku z tym, świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.
Zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o PIT osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.
W zakresie powstania, bądź też nie przychodu podatkowego wątpliwości miał jeden z banków, który udzielania takich kredytów, w których jest kilku współkredytobiorców, przy czym środki z kredytu mogą być wypłacane tylko niektórym wspołkredytobiorcom, względnie tylko niektórzy współkredytobiorcy nabywają przedmiot kredytowania. Każdy z kredytobiorców ponosi solidarną odpowiedzialność za zapłatę długu jako strona umowy kredytowej, tj. Bank może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników (kredytobiorców) łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a spłacenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.
Bank interesowały dwa warianty zwolnienia z długu kredytobiorców.
W pierwszym wariancie bank zakładał zwolnienie z długu wszystkich współkredytobiorców. Natomiast w drugim wariancie bank założył zwolnienie tylko części współkredytobiorców, podczas gdy pozostali odpowiadaliby za cały dług.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 2 września 2021 r. (sygn. 0115-KDIT2.4011.408.2021.2.HD) wskazał, że w przypadku zobowiązań solidarnych zwolnienie z długu jednego z dłużników nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania. Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma więc skutku względem współdłużników. Regulacja ta oznacza, że mimo iż zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności odnoszą skutek wobec dłużnika, którego dotyczą, współdłużnicy ponoszą nadal solidarną odpowiedzialność wobec wierzyciela za cały dług, a dłużnik zwolniony z długu lub wobec którego wierzyciel zrzekł się solidarności jest nadal zobowiązany do pokrycia przypadającego nań udziału w długu wobec współdłużnika, który spełnił świadczenie. Z powyższego wynika więc, że zobowiązanie solidarne trwa nadal, z tą tylko różnicą, że wierzyciel nie może domagać się jego wykonania od podmiotu, który został z tego zobowiązania zwolniony. Nie oznacza to jednak, że zobowiązanie takie nie może zostać wykonane. Stosunek zobowiązaniowy trwa bowiem nadal.
Natomiast gdy zwolnienie z długu dotyczy wszystkich współkredytobiorców, i skutkuje wygaśnięciem zobowiązania wobec banku w całości po stronie każdego ze współkredytobiorów odpowiadających solidarnie za dług, w tym współkredytobiorcy który nie nabywa przedmiotu kredytowania dochodzi do uzyskania korzyści majątkowej gdyż zostaje on zwolniony z obowiązku zapłaty wynikającego z umowy kredytowej zobowiązania, przez co nie dochodzi do uszczuplenia jego majątku. W konsekwencji należy stwierdzić, że również współkredytobiorca który nie nabywa przedmiotu kredytowania uzyskuje przychód kwalifikowany do innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dlatego też – stosownie do art. 42a ust. 1 ustawy – Bank zobowiązany będzie do sporządzenia na imię tego kredytobiorcy informacji PIT-11.
