Krajowe Standardy Rachunkowości jako praktyczne uzupełnienie ustawy o rachunkowości

Prowadzenie rachunkowości zgodnie z przepisami prawa to podstawa prawidłowego funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa.

Głównym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych w Polsce jest ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 - tekst jednolity). W praktyce często okazuje się jednak, że przepisy ustawy o rachunkowości  nie rozstrzygają wszystkich kwestii lub są zbyt ogólnikowe, dlatego też, zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości, w sprawach, które nie są w niej uregulowane, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości działający przy Ministerstwie Finansów, o ile nie są one sprzeczne z przepisami ustawy. W przypadku braku odpowiedniego krajowego standardu dopuszcza się korzystanie z Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF), jednak tylko w określonych sytuacjach.

Krajowe Standardy Rachunkowości są uzupełnieniem, a nie alternatywą dla przepisów ustawy o rachunkowości, a ich stosowanie jest formalnie dobrowolne i pozwala na bardziej rzetelne i przejrzyste prowadzenie ksiąg rachunkowych. Choć nie mają one rangi ustawowej, stanowią istotne wsparcie w codziennej pracy księgowych i są zgodne z duchem ustawy o rachunkowości. Standardy rachunkowości wskazują, w jaki sposób należy kwalifikować poszczególne zdarzenia gospodarcze oraz jakie informacje ujawniać w dodatkowych objaśnieniach do sprawozdań finansowych. Dzięki temu sprawozdania stają się bardziej czytelne i pozwalają lepiej ocenić sytuację finansową jednostki.

Lista obowiązujących standardów

W Polsce dotychczas opublikowano piętnaście Krajowych Standardów Rachunkowości. Każdy dotyczy innego aspektu rachunkowości i finansów:

• KSR  nr 1 – Rachunek przepływów pieniężnych (Dz. Urz. MRiF z 2017 r. poz. 216)
• KSR nr 2 – Podatek dochodowy  (Dz. Urz. Min. Fin. z 2024 r. poz. 81)
• KSR nr 3 – Niezakończone usługi budowlane (Dz. Urz. Min. Fin. z 2018 r. poz. 76)
• KSR nr 4 – Utrata wartości aktywów (Dz. Urz. Min. Fin. z 2012 r. poz. 15)
• KSR nr 5 – Leasing, najem i dzierżawa (Dz. Urz. Min. Fin. z 2018 r. poz. 77)
• KSR nr 6 – Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe (Dz. Urz. Min. Fin. z 2014 r. poz. 12)
• KSR nr 7 – Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja (Dz. Urz. Min. Fin. z 2019 r. poz. 2)
• KSR nr 8 – Działalność deweloperska (Dz. Urz. MFFiPR z 2020 r. poz. 38)
• KSR nr 9 – Sprawozdanie z działalności (Dz. Urz. MRiF z 2018 r. poz. 4)
• KSR nr 10 – Umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. Urz. MRiF z 2017 r. poz. 142)
• KSR nr 11 – Środki trwałe (Dz. Urz. MRiF z 2017 r. poz. 105)
• KSR nr 12 – Działalność rolnicza (Dz. Urz. Min. Fin. z 2018 r. poz. 78)
• KSR nr 13 – Koszt wytworzenia jako podstawa wyceny produktów (Dz. Urz. Min. Fin. z 2019 r. poz. 60)
• KSR nr 14 – Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności (Dz. Urz. MFFiPR z 2021 r. poz. 119)
• KSR nr 15 – Przychody ze sprzedaży wyrobów, półproduktów, towarów i materiałów (Dz. Urz. Min. Fin. z 2022 r. poz. 81)

Nowy projekt KSR 16

Komitet Standardów Rachunkowości pracuje obecnie nad KSR nr 16 – Uproszczenia dopuszczalne ustawą o rachunkowości, który ma ułatwić stosowanie uproszczeń w rachunkowości, zwłaszcza przez mikro i małe jednostki. Projekt tego standardu został opublikowany w marcu 2025 r. i obecnie trwa jego publiczna konsultacja. Nowy Krajowy Standard Rachunkowości ma na celu m.in.: opracowanie katalogu uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości, wskazanie warunków i przykładów stosowania uproszczeń, objaśnienie zasad ujmowania i wyceny aktywów, zobowiązań, przychodów i kosztów przy zastosowaniu uproszczeń, pomoc w wyborze uproszczeń dotyczących prezentacji sprawozdań finansowych. W standardzie zawarto zastrzeżenie, że zastosowanie niektórych uproszczeń dopuszczonych ustawą o rachunkowości może prowadzić do powstania różnic między ujęciem zdarzeń, w tym operacji gospodarczych, dla celów księgowych i podatkowych, co może przyczynić się do zwiększenia pracochłonności dokumentacji i ewidencji.

Znaczenie aktualizacji i stosowania KSR

Komitet Standardów Rachunkowości regularnie aktualizuje krajowe standardy, reagując na zmiany w prawie, orzecznictwo sądowe oraz nowe praktyki gospodarcze. Śledzenie zmian w zakresie standardów rachunkowości i ich wdrażanie jest niezmiernie istotne i gwarantuje, że prowadzone księgi i sprawozdania są zgodne z obowiązującymi wymogami oraz najlepszymi praktykami, co przekłada się również na większą wiarygodność wobec banków, inwestorów oraz kontrahentów. Należy pamiętać, że jeśli jednostka decyduje się stosować Krajowe Standardy Rachunkowości, to fakt ten powinien zostać uwzględniony w polityce rachunkowości.

Stosowanie Krajowych Standardów Rachunkowości, choć formalnie dobrowolne, stanowi cenne wsparcie w prawidłowym prowadzeniu rachunkowości. Pomagają one nie tylko w interpretacji przepisów, ale również zwiększają przejrzystość i wiarygodność sprawozdań finansowych, co jest istotne zarówno dla jednostek gospodarczych, jak i ich interesariuszy.