System kaucyjny a VAT – Ministerstwo Finansów publikuje projekt objaśnień!
3 lipca 2025 r. Ministerstwo Finansów opublikowało długo wyczekiwany projekt objaśnień podatkowych dotyczących zasad rozliczania kaucji na gruncie podatku VAT. Dokument potwierdza wiele intuicyjnych założeń przyjętych na podstawie przepisów i co istotne – rozwiewa szereg wątpliwości, które od miesięcy towarzyszyły producentom napojów i przedsiębiorcom z branży handlu detalicznego.
1. System kaucyjny – nowe zasady już w IV kwartale 2025 r.
Zgodnie z zapowiedziami MF, powszechny system kaucyjny zacznie funkcjonować od 1 października 2025 r. Polegał on będzie na doliczaniu do ceny sprzedaży napojów kaucji za opakowanie zwrotne, w których napój ten został wprowadzony do obrotu.
Systemem objęte zostaną jednak tylko określone rodzaje opakowań, tj.:
- butelki PET do 3 litrów,
- puszki metalowe do 1 litra oraz
- butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.
Kaucja podlegać będzie zwrotowi w momencie oddania opakowania w wyznaczonym punkcie zbioru – sklepie, automacie lub innym miejscu wskazanym przez operatora. Zwrot będzie możliwy bez konieczności okazania paragonu. Mechanizm ten ma na celu zwiększenie poziomu selektywnej zbiórki i recyklingu opakowań.
Nowe obowiązki obejmą:
- wprowadzających produkty w opakowaniach (tj. producentów napojów),
- podmioty reprezentujące (operatorów systemu kaucyjnego) oraz
- jednostki handlu (m.in. sprzedawców detalicznych oferujących konsumentom sprzedaż napojów w opakowaniach objętych systemem).
2. Najważniejsze wątpliwości podatkowe wyjaśnione przez MF
Wejście w życie systemu kaucyjnego generuje po stronie podmiotów w niego zaangażowanych nowe obowiązki podatkowe (szczególnie na gruncie VAT), których zakres stał się przedmiotem licznych wątpliwości. W projekcie Objaśnień Ministerstwo Finansów odniosło się do najważniejszych z nich.
▶ Obowiązek podatkowy
W tym zakresie bez zaskoczeń: obowiązek podatkowy od pobranej kaucji powstaje wyłącznie, gdy opakowanie nie zostanie zwrócone do systemu. Kwota kaucji powiększa wówczas podstawę opodatkowania – jako element zapłaty za towar.
Obowiązki związane z rozliczeniem podatku ciążyć będą jednak wyłącznie na dwóch grupach podmiotów biorących udział w systemie:
- wprowadzających produkty (np. producentach napojów),
- podmiotach reprezentujących (operatorach systemu kaucyjnego).
Pozostali uczestnicy łańcucha dostaw – jak hurtownie czy sklepy – nie będą zobowiązani do wykazywania VAT z tytułu pobranej czy zwróconej kaucji.
▶ Faktury i faktury korygujące
Pobranie ani zwrot kaucji nie wymaga wystawienia faktury VAT ani jej korekty. Informacja o kaucji może pojawić się na fakturze jako pozycja dodatkowa, ale nie wpływa ona na podstawę opodatkowania w momencie pobrania kaucji.
▶ Zwrot bez gotówki też jest zwrotem!
Przed opublikowaniem projektu rozważano skutki sytuacji, w której konsument w zamian za zwrócone opakowanie otrzyma bon o równowartości kaucji do wykorzystania przy kolejnych zakupach. Wątpliwości wzbudzała kwestia, czy konsument, który zamiast gotówki otrzymuje voucher realizuje zwrot opakowania. Ministerstwo jednoznacznie potwierdza, że: TAK! - takie świadczenie również oznacza zwrot kaucji i nie powoduje obowiązku naliczenia VAT od kaucji (niezależnie od tego, czy konsument ostatecznie wykorzysta voucher czy też nie – liczy się fakt zwrotu opakowania).
▶ Kaucja „podąża” za stawką VAT produktu
Ministerstwo potwierdziło, że niezwrócone kaucje należy opodatkować według stawki VAT przypisanej do sprzedawanego produktu. A jeżeli niemożliwe jest ustalenie, jakiego produktu dotyczy opakowanie (np. z powodu uszkodzonego kodu EAN, braku ewidencji) – wprowadzający zobowiązany będzie do naliczenia VAT według proporcji zgodnej z roczną strukturą sprzedaży. Oznacza to, że kaucja zostanie opodatkowana odpowiednio do udziału sprzedaży produktów w opakowaniach objętych w danym roku różnymi stawkami VAT.
3. Moment rozliczenia VAT i nowe pola w JPK_V7
Do podwyższenia podstawy opodatkowania o wartość zatrzymanych kaucji zobowiązany będzie wprowadzający w deklaracji za pierwszy okres rozliczeniowy (tj. styczeń lub I kwartał) roku następującego po roku, w którym powstała różnica pomiędzy liczbą opakowań wprowadzonych do obrotu a liczbą opakowań lub odpadów opakowaniowych zwróconych w tym roku do podmiotu reprezentującego.
W tym celu zostaną wprowadzone zmiany w strukturze JPK_V7, w tym dodanie pól:
- P_360 i K_360 – dla wykazania wartości brutto niezwróconych kaucji i VAT należnego,
- dane kontrahenta: SYSTEM KAUCYJNY,
- typ dokumentu: WEW.
Przy czym – jak podkreśla Ministerstwo – choć to wprowadzający wykazuje podatek, faktyczny obowiązek zapłaty VAT będzie ciążył na podmiocie reprezentującym – co ma usprawnić rozliczenia i odciążyć producentów.
4. Kaucja z prawem do odliczenia? – negatywna odpowiedź MF
Ministerstwo Finansów jednoznacznie wskazuje, że zapłata kaucji nie daje prawa do odliczenia VAT, nawet jeśli zakup napoju nastąpił w ramach działalności gospodarczej (np. na potrzeby pracownicze w związku z BHP). Kaucja ma charakter świadczenia zwrotnego i nie stanowi zapłaty za towar ani usługę. Może zostać odzyskana w dowolnym czasie i miejscu, bez przedstawienia paragonu. Taka konstrukcja uniemożliwia skuteczne zweryfikowanie, czy podatnik rzeczywiście nie odzyskał kaucji, a to – zdaniem MF – wyklucza prawo do odliczenia.
Nawet jeśli przedsiębiorca nie zwróci opakowania, nie może domagać się odliczenia VAT od zatrzymanej kaucji. Dla celów podatkowych liczy się bowiem fizyczny zwrot opakowania, a nie losy finansowe samej kaucji.
5. Wkłady finansowe na utrzymanie systemu kaucyjnego
MF wyjaśnia, że wkłady finansowe uiszczane na rzecz operatora w celu pokrycia kosztów funkcjonowania systemu kaucyjnego mogą stanowić wynagrodzenie za usługę opodatkowaną VAT. Ministerstwo nie przesądziło jednak jednoznacznie, jaka stawka VAT powinna mieć tu zastosowanie. Resort wskazuje, że okoliczność ta wymaga analizy świadczenia pod kątem jego rzeczywistego charakteru – niewykluczone, że Podmioty reprezentujące celem właściwego ustalenia stawki podatku występować będą z wnioskami o wydanie WIS.
Podsumowanie:
Projekt objaśnień znacząco porządkuje zasady rozliczeń VAT w systemie kaucyjnym. Choć potwierdza wiele intuicyjnych założeń, rozwiewa też część istniejących do tej pory wątpliwości – m.in. w zakresie zwrotów w formie bonów, stosowania odpowiednich stawek VAT czy obowiązków w JPK.
Niewyjaśnione pozostają niektóre kwestie praktyczne – w tym sposób przekazywania danych między uczestnikami systemu oraz zasady naliczania kaucji przy nieodpłatnych wydaniach (np. samplingu czy działaniach promocyjnych).
Chcesz przygotować się na wejście w życie nowego systemu kaucyjnego?
Skontaktuj się z jednym z naszych doradców podatkowych – pomożemy ci zrozumieć nowe obowiązki i uregulować zasady współpracy z podmiotem reprezentującym!
Kontakt:
Olga Lisiecka
o.lisiecka@doradca.lublin.pl
tel. 81 532 23 75 w. 347
