Nieodpłatna pomoc na rzecz chorych i potrzebujących nie zawsze będzie stanowić darowiznę
Na stronie Ministerstwa Finansów w dniu 28 lipca 2017 r. pojawił się komunikat nawiązujący do skutków podatkowych przekazywanej przez fundacje nieodpłatnej pomocy osobom chorym lub potrzebującym.
W komunikacie czytamy, że nie każde przekazanie majątku tytułem darmym przez fundację, organizację pożytku publicznego czy osobę fizyczną będzie stanowiło darowiznę. Wszystko zależy od treści konkretnej umowy zawartej między fundacją a podopiecznym oraz od statutu organizacji. Ministerstwo Finansów zwraca uwagę, że istnieje wiele rozwiązań prawnych, które umożliwiają udzielenie pomocy bez konieczności zapłaty przez podopiecznego jakiejkolwiek daniny publicznej.
Kwalifikacja formy prawnej zawartej umowy wywoływać będzie określone skutki podatkowe. Zasadniczo otrzymana przez obdarowanego nieodpłatna pomocy, w zależności od jej charakteru, może wiązać się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn albo podatku dochodowego. Jednak istnieją także sytuacje, kiedy otrzymujący pomoc nie będzie miał obowiązku zapłaty jakiegokolwiek podatku.
Kiedy zapłacimy podatek od spadków i darowizn….
Świadczenia (zarówno pieniężne, jak i rzeczowe), które fundacja rozdysponowuje pomiędzy swoich podopiecznych mogą pochodzić niejako z dwóch źródeł. Pierwsze to środki pochodzące z dochodów własnych fundacji. Drugie to darowizny od darczyńców przekazane na rzecz konkretnych osób, tzw. darowizny ukierunkowane.
Pomoc przekazywana podopiecznym może mieć różne formy: np.: przekazanie gotówki, zakup sprzętu, leków lub wykonanie na rzecz podopiecznego określonych usług.
Nieodpłatne przekazanie środków pieniężnych lub rzeczy (na przykład wózka inwalidzkiego) osobie potrzebującej będzie stanowiło darowiznę i co do zasady będzie opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn.
Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje zwolnienie z konieczności zapłaty podatku od środków otrzymanych od osób trzecich, jeżeli łączna wartość otrzymanych w ciągu ostatnich 5 lat podatkowych świadczeń od jednej osoby nie przekroczyła kwoty 4902 zł. Zatem jeżeli obdarowany otrzyma od fundacji kwotę wyższą niż wymieniona ze środków pochodzących z wpłat darczyńców bez wskazania konkretnej osoby lub z innych środków, jakimi dysponuje fundacja, od nadwyżki ponad tę kwotę beneficjent będzie musiał zapłacić podatek. Potwierdzeniem powyższego jest m. in. stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 21.07.2017, sygn. 0111-KDIB4.4015.75.2017.2.JKu.
Bardziej korzystnym rozwiązaniem dla obdarowanego będzie, gdy darczyńcy będą przekazywać środki za pośrednictwem fundacji ze wskazaniem, iż są one przeznaczone dla konkretnego obdarowanego, a fundacja przekaże całość tak zgromadzonych środków na jego rzecz. W takiej sytuacji organy podatkowe zajmują przychylne dla podatników stanowiska i pozwalają na zastosowanie kwoty wolnej odrębnie do środków przekazanych przez każdego darczyńcę.
Przykład:
Jeżeli pięciu darczyńców wpłaci w formie darowizny ukierunkowanej kwoty po 2000 zł, a szósty kwotę 6000 zł, fundacja przekaże obdarowanemu 16000 zł, a obdarowany zapłaci podatek od spadków i darowizn wyłącznie od kwoty 1098 zł (6000 zł – 4902 zł). Jeżeli darowizny od poszczególnych darczyńców nie będą przekraczały kwoty wolnej od podatku, obdarowany w ogóle nie zapłaci żadnej daniny.
Takie stanowisko zaprezentowało Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację nr 32600 z 2015 r. oraz organy podatkowe w interpretacjach indywidualnych (np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 16.11.2015, sygn. IPPB2/4515-103/15-2/MZ).
… a kiedy nie?
Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn stosuje się jedynie do świadczeń mających charakter darowizny. W pozostałych przypadkach zastosowanie znajdą przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Na jej gruncie otrzymane przez beneficjenta świadczenia mogą być potraktowane jako przychody z innych źródeł i opodatkowane stawką podatku w wysokości 18% lub 32%. Takim świadczeniem może być na przykład wysłanie beneficjenta na zabieg, który został opłacony bezpośrednio przez fundację.
Ustawa przewiduje też pewne zwolnienia przedmiotowe, z których może skorzystać obdarowany po spełnieniu przewidzianych warunków.
Jedno ze zwolnień, zawarte w art. 21 ust 1 pkt 79 ustawy o PIT, dotyczy świadczeń w ramach udzielanej pomocy społecznej. Znajdzie ono zastosowanie, gdy organizacja będąca darczyńcą w swoim statucie umieści zapis wskazujący, że prowadzi działalność w zakresie pomocy społecznej, oraz posiada jasno sprecyzowane kryteria określające komu taka pomoc przysługuje. Świadczenia otrzymane w ramach pomocy społecznej są z podatku zwolnione, niezależnie od wielkości otrzymanych środków.
Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o PIT, zwolnione z podatku są też zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł..
Dodatkowo ustawodawca zwalnia z podatku dochodowego:
- wartość świadczeń otrzymanych od wolontariuszy na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 21 ust. 1 pkt 113);
- nieodpłatne świadczenia z tytułu pomocy prawnej udzielonej osobie uprawnionej i pobierającej świadczenie z pomocy społecznej lub zasiłek rodzinny, przyznane w formie decyzji administracyjnej na zasadach określonych odpowiednio w przepisach o pomocy społecznej oraz w przepisach o świadczeniach rodzinnych (art. 21 ust. 1 pkt 117a);
- stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje uprawnione do prowadzenia działalności pożytku publicznego o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3800 zł (art. 21 ust. 1 pkt 40b).
Warto też wspomnieć, że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, na wniosek podatnika, naczelnik urzędu skarbowego może na podstawie art. 67a Ordynacji podatkowej udzielić ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, w postaci odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty. Przy czym w odniesieniu do zobowiązań i zaległości podatnika w podatku od spadków i darowizn, powyższa ulga może być udzielona wyłącznie za zgodą właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Wnioski
Jak wskazują organy podatkowe w licznych interpretacjach, i jak sygnalizuje Minister Finansów w powołanym komunikacie, nieuzasadnione jest uznawanie każdego nieodpłatnego przysporzenia w każdym przypadku jako darowizny. Przysporzenie takie może bowiem wynikać z innej podstawy prawnej i wywoływać odmienne skutki podatkowe.
W przypadku otrzymania bezpłatnej pomocy od różnego rodzaju organizacji (np. od fundacji, organizacji pożytku publicznego), skutki podatkowe oceniane są w zależności od oceny prawnej formy świadczonej pomocy. Decydujące znaczenie ma treść konkretnej umowy wiążącej strony.
Obdarowany może zatem uniknąć podatku od otrzymanej pomocy poprzez odpowiednie ukształtowanie stosunku prawnego, w ramach którego tę pomoc otrzyma. Istotne jest, by skutki podatkowe otrzymania pomocy w danej formie rozważyć już w momencie ubiegania się o nią, a nie dopiero w chwili otrzymania świadczeń.
