Nadużycie prawa w zakresie zawieszania biegu terminu przedawnienia ? precedensowe wyroki NSA
W dwóch precedensowych wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnyego z 30 lipca 2020 r. (sygn. I FSK 128/20 i I FSK 42/20), potwierdzono, że sąd administracyjny jest uprawniony do zbadania czy organ podatkowy zasadnie powołuje się na zawieszenie biegu terminu przedawnienia poprzez wszczęcie postępowania karnego skarbowego.
W wyrokach tych NSA pierwszy raz potwierdził, że urzędnicy, sięgając po zarzuty karnoskarbowe, żeby zawiesić bieg przedawnienia, dopuścili się nadużycia prawa. W ustnym uzasadnieniu Sąd wyjaśnił, że organy podatkowe nie mają uprawnienia do swobodnego, niczym nieograniczonego wszczynania postępowań karnych, jedynie w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
NSA podkreślił, że każde wszczęcie postępowania karnego skarbowego podlega merytorycznej kontroli instancyjnej i sądowej. Nie jest dopuszczalna stosowana dotychczas praktyka organów podatkowych, która wywołuje korzystne skutki dla aparatu podatkowego (w postaci przerwania biegu przedawnienia) i jednocześnie – niekorzystne skutki dla podatnika. Tym bardziej, że postępowania karne skarbowe wszczęte było tuż przed upływem ustawowego terminu przedawnienia, a następnie nie podejmowano żadnych czynności we wszczętym postępowaniu karnym. Takie działanie organów podatkowych daje podstawę do przyjęcia założenia, iż postępowanie karne skarbowe zostało wszczęte wyłącznie dla pozoru, tylko po to aby doszło do zawieszenia biegu przedawnienia, a organ miał więcej czasu na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy.
W orzeczeniu NSA potwierdził, że pomimo ziszczenia się przesłanek z art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej tj. mimo formalnego wszczęcia postępowania karnego skarbowego i poprawnego zawiadomienia o tym fakcie podatnika, nie wywołało to skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
Takie stanowisko jest korzystne dla podatników i daje nadzieję na to, że w przyszłości bezpodstawnie wszczynane przez organy postępowania karne będą umarzane, a co ważniejsze, nie będą wywoływały skutku w postaci zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Należy mieć nadzieję, że takie stanowisko sądów administracyjnych będzie kontynuowane, a organy podatkowe zaprzestaną niekorzystnej dla podatników praktyki.
