Kary umowne czasem jednak w KUP
W najnowszej interpretacji indywidualnej z dnia 25.03.2024 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.106.2024.1.WS, Dyrektor KIS uznał, że poniesiona przez podatnika kara umowna z tytułu niewykonania umowy, która ma swoje ekonomiczne uzasadnienie – jest wydatkiem poniesionym celowo, mającym związek z przychodem i nie podlegającym wyłączeniu z KUP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o PIT, a tym samym może zostać zaliczona do kosztów podatkowych.
Stanowisko to rzuca nowe światło na kwestię zaliczenia kar umownych do kosztów uzyskania przychodów.
Rozpoznanie w kosztach podatkowych kar umownych rodzi wiele wątpliwości, zwłaszcza w świetle często negatywnych stanowisk organów podatkowych. Z jednej strony organy podatkowe uznają, że poniesiona przez podatnika kara umowna może zostać wyłączona z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT (kosztów uzyskania przychodów nie stanowią zgodnie z tym przepisem kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług).
Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 17.05.2023 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.217.2023.1.MZ wskazano, że opóźnienie w wykonaniu świadczenia, nawet niezawinione przez dłużnika, stanowi wadę wykonywanych robót/usług. Jeżeli zgodnie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego lub postanowieniami umowy dłużnik odpowiada wobec wierzyciela w przypadku wystąpienia opóźnienia, niezależnie od dochowania przez niego należytej staranności, nie może kwoty zapłaconego odszkodowania, czy kary umownej zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, na ww. podstawie.
Zdarzały się także interpretacje indywidualne, w których organ podatkowy co prawda uznawał, że kara umowna nie mieści się w katalogu kar umownych, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT, ale kwestionował celowość jej poniesienia uznając, że nie spełnia podstawowej definicji kosztu uzyskania przychodu z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT. Tak przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 20.01.2023 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.957.2022.1.AA. Dyrektor KIS dokonał oceny celowości wydatku w granicach wyznaczonych przez art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. czy konkretny wydatek został poniesiony w związku z dążeniem do osiągnięcia przychodów (zachowania lub zabezpieczenia ich źródła). Uznał, że wydatek (kara umowna) z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy na dostawę drewna, jaką poniósł w związku z odstąpieniem od umowy podatnik, nie spełnia przesłanek wymienionych w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. nie został poniesiony w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów i w konsekwencji nie stanowi kosztu uzyskania przychodów. Konieczność zapłaty kary umownej z przyczyn leżących po stronie podatnika powoduje, że związek przyczynowo-skutkowy między wydatkiem a przychodami w ogóle nie wystąpił.
Jednak w najnowszej interpretacji indywidualnej z dnia 25.03.2024 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.106.2024.1.WS organ podatkowy uznał, że płatności w postaci kar umownych stanowiących swoistą karę za niezrealizowanie umowy, tj. nieodebranie umówionej ilości drewna, naliczanych na podstawie umów opisanych we wniosku, nie są karą, o jakiej mowa w art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT. Co więcej, Dyrektor KIS nie kwestionował celowości poniesienia wydatku z tytułu kary umownej.
Dla pełnego obrazu sprawy, należy wskazać, że w sprawie miały miejsce następujące okoliczności. Jeden z głównych odbiorców drewna, z powodu wzrostu cen energii, wpadł w kłopoty finansowe i zerwał z podatnikiem współpracę z powodu niewypłacalności. W tym samym okresie załamała się sprzedaż drewna kominkowego na rzecz odbiorców prywatnych i firm w kraju, z którymi podatnik współpracował od wielu lat. Przez gwałtowne zmniejszenie sprzedaży, spowodowane czynnikami niezależnymi od podatnika i niemożnością sprzedaży wyrobów gdzie indziej, z miesiąca na miesiąc powiększała się ilość magazynowanego na zakładzie drewna, a malała ilość środków obrotowych firmy. Dodatkowo na rynku nastąpił spadek cen drewna w zakupie, dlatego pojawiła się możliwość zakupu drewna ze znacznie tańszych źródeł, tym samym odbiór drewna od Nadleśnictw, z którymi podatnik zawarł umowy na dostawę drewna, był nieopłacalny i ekonomicznie nieuzasadniony.
W związku z powyższym Nadleśnictwa naliczyły podatnikowi kary umowne z tytułu niezrealizowania zawartych umów, tj. brak odbioru drewna.
Dyrektor KIS uznał, że ww. kary umowne, jakie podatnik był zobowiązany zapłacić Nadleśnictwom w związku z nieodebraniem umówionej ilości drewna - nawet w sytuacji, gdy ilość nieodebranego drewna stanowi 100% ilości wynikającej z umowy - mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów, zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
