FOR ? Nowa danina dla podmiotów kupujących produkty rolne
Nowoutworzony Fundusz Ochrony Rolnictwa ma stanowić zabezpieczenie dla producentów rolnych, którzy nie uzyskali zapłaty od nabywcy ich produktów. Fundusz finansowany będzie z obowiązkowych wpłat obciążających przedsiębiorców. Do obowiązkowych wpłat na fundusz zobowiązane będą podmioty skupujące, przechowujące, prowadzące obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych. Oznacza to, że skutki wprowadzenia tej regulacji będą najprawdopodobniej odczuwalne także w cenach produktów oferowanych konsumentom.
Cel utworzenia Funduszu Ochrony Rolnictwa
Z dniem 1 lipca 2023 r. w życie weszła w życie ustawa (Dz. U. poz. 1130) regulująca zasady funkcjonowania Funduszu Ochrony Rolnictwa (dalej: FOR). Głównym źródłem finansowania nowego państwowego funduszu celowego są wpłaty dokonywane przez podmioty skupujące produkty żywnościowe od producentów rolnych. Przez producenta rolnego należy, w świetle ustawy, rozumieć osobę fizyczną, prawną lub inną jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność rolniczą. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy o FOR, ze środków funduszu producentom rolnym wypłacane będą rekompensaty w przypadku, gdy nie otrzymają zapłaty za produkty rolne od skupującego, który stał się podmiotem niewypłacalnym. Dysponentem środków FOR jest Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Zasady dokonywania wpłat
Wysokość wpłaty na FOR wynosi 0,125% wartości netto produktów rolnych określonych w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nabytych od producenta rolnego ustalonej na podstawie faktur VAT i faktur VAT RR uwzględnianych w deklaracjach składanych do celów VAT. Podmiotami obowiązanymi do dokonywania wpłat są między innymi podmioty będące podatnikami podatku od towarów i usług skupujące: mięso i podroby, warzywa, owoce, zboża, czy produkty mleczarskie.
Wpłaty na fundusz będą naliczane począwszy od dnia 1 stycznia 2024 r. i dokonywane będą w okresach kwartalnych w terminie do ostatniego dnia roboczego miesiąca następującego po zakończeniu danego kwartału. Zatem pierwszych wpłat skupujący dokonają w terminie do 30 kwietnia 2024 r. za pierwszy kwartał przyszłego roku. Do wpłat na FOR stosuje się odpowiednio przepisy działu III i IV ordynacji podatkowej, a więc także te w zakresie zaległości i odsetek. Wpłaty mogą być zaliczane przez podmioty skupujące do kosztów podatkowych prowadzonej działalności gospodarczej.
Obowiązki ewidencyjne skupującego
Podmiot skupujący jest także obowiązany, aby składać dyrektorowi oddziału terenowego KOWR kwartalne deklaracje o wysokości naliczonych wpłat na FOR zawierające m.in. określenie rodzaju, ilości i wartości nabytych produktów rolnych stanowiących podstawę naliczenia wpłaty na Fundusz oraz kwotę należną z tytułu wpłaty na Fundusz za dany kwartał.
Podmiot skupujący, który stał się niewypłacalny, syndyk albo inna osoba sprawująca zarząd nad majątkiem tego podmiotu jest z kolei obowiązany przekazać Dyrektorowi Generalnemu KOWR wykaz producentów rolnych, których wierzytelności wobec tego podmiotu z tytułu zbycia produktów rolnych powstały przed datą niewypłacalności tego podmiotu obejmujący w szczególności kwoty wierzytelności netto za sprzedane temu podmiotowi produkty rolne oraz dane pozwalające na identyfikację producenta rolnego. W terminie miesiąca od dnia przekazania wykazu, należy także poinformować producentów rolnych ujętych w wykazie o fakcie ich przekazania.
Niewypełnienie obu tych obowiązków, tj. nie przekazanie deklaracji o wysokości naliczonych wpłat na FOR, nie przekazania ww. wykazów oraz niepoinformowanie w terminie producentów rolnych jest zagrożone karą pieniężną w wysokości do 10 tys. zł.
Wypłata rekompensaty
Wnioski o wypłatę rekompensaty ze środków FOR można składać do dyrektora oddziału terenowego KOWR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego. Wnioski można będzie składać już w terminie 1-31 sierpnia 2023 r., na formularzu opracowanym i udostępnionym przez KOWR. Rekompensata przysługuje producentom rolnym w związku z brakiem zapłaty przez podmioty, które stały się niewypłacalne w 2022 r. Na pokrycie pierwszych wypłat rekompensat dla producentów rolnych, FOR może zostać zasilony dotacją celową w 2023 r. w wysokości nieprzekraczającej 50 mln zł, a w 2024 r. – 100 mln zł. Wypłata rekompensat ze środków pochodzących z dotacji celowej może nastąpić jednak dopiero po dniu ogłoszenia pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności ze wspólnym rynkiem pomocy publicznej. Może się więc okazać, że termin wypłaty rekompensaty za 2022 r. może się opóźnić do momentu dokonania pierwszych wpłat na FOR przez skupujących.
Jednostkowa wysokość rekompensaty ustalana będzie m.in. na podstawie zestawienia złożonych wniosków o przyznanie rekompensat corocznie w oparciu o procentową stawkę ustaloną rozporządzeniem ministra właściwego ds. rynków rolnych. W 2023 r. rozporządzenie ustalające procentową stawkę ma zostać wydane do dnia 15 września.
Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 47h ustawy o PIT oraz art. 17 ust. 1 pkt 36b ustawy o CIT, wypłacone producentom rolnym rekompensaty są zwolnione od podatku dochodowego.
Praktyczne wątpliwości
FOR wygeneruje szereg obciążeń administracyjnych po stronie podmiotów skupujących: obowiązek naliczania i wpłacania kwot, obowiązek sporządzania i składania do KOWR deklaracji kwartalnych, obowiązek prowadzenia i przechowywania dodatkowej szczegółowej ewidencji dot. producentów rolnych. Powyższe przełoży się z kolei na wzrost kosztów prowadzonej działalności. Koszt wpłat na FOR najprawdopodobniej zostanie przerzucony na producentów rolnych w postaci obniżenia oferowanych przez skupujących cen produktów rolnych bądź na konsumentów skupowanych produktów. Z kolei producenci poszukiwać będą producentów zagranicznych oferujących tańsze produkty rolne. Korzyści z utworzenia FOR mogą więc okazać się iluzoryczne.
Wątpliwości budzi także fakt, że fundusz gromadzi środki od przedstawicieli wielu branż. Wpłat na FOR dokonywać będą m.in. mleczarnie, przedsiębiorstwa przetwarzające owoce i warzywa, przetwórcy mięsa, czy producenci cukru. Biorąc pod uwagę rozmiary produkcji i ryzyka prowadzonej działalności powstać może więc dysproporcja zarówno w zakresie dokonywanych na fundusz wpłat, jak samym zagrożeniem niewypłacalnością. Oznacza to, że niektóre podmioty ponosić będą koszty niewspółmierne do korzyści płynących z utworzenia FOR.
