Odszkodowanie za naruszenie autorskich praw majątkowych
Dwukrotność stosowanego wynagrodzenia za naruszenie autorskich praw majątkowych jest zgodna z konstytucją, tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 5 listopada 2019 r. (sygn. P14/19).
Aktualny wyrok Trybunału Konstytucyjnego jest tym bardziej wyjątkowy w kontekście wyroku TK z 2015 r. (SK/32/14), w którym stwierdzono, iż niekonstytucyjne są uregulowania przewidujące odszkodowanie w wysokości trzykrotność stosowanego wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosowanego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.
W wyroku z 2015 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że w europejskim prawie kontynentalnym odszkodowanie pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną, co wiąże się z przyjęciem zasady niedopuszczalności wzbogacenia się poszkodowanego kosztem naruszyciela. Trybunał w wyroku uznał, iż ustawodawca naruszył równowagę pomiędzy pozycją uprawnionego z autorskich praw majątkowych a pozycją użytkownika tych praw, oraz że doszło do nieproporcjonalnej ingerencji w majątkowe prawa sprawcy szkody. Odpowiedzialność naruszyciela autorskich praw majątkowych mogła w związku z tym normalne następstwa swojego działania kilkakrotnie przewyższyć.
Od czasu opublikowania tego wyroku w orzecznictwie oraz doktrynie zdania były nadal podzielone w kontekście możliwości zasądzenia odszkodowania w wysokości dwukrotnego wynagrodzenia.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 listopada 2019 r. uznał tę regulację za zgodną z Konstytucją. Zdaniem Trybunału w wydanym wyroku uprawniony z tytułu autorskich praw majątkowych jest słabszą stroną w relacji, co wynika z trudności wykrycia naruszenia, jak i udowodnienia konkretnej wysokości poniesionej szkody. Z tego powodu zdjęcie ciężaru udowodnienia wysokości szkody i ustawowe przyznanie prawa dochodzenia dwukrotnego wynagrodzenia jest unormowaniem skutecznym z punktu widzenia celów wskazanych w konstytucyjnych wzorcach. W opinii Trybunału Konstytucyjnego m. in. usunięcie skutków naruszenia, naprawienie wyrządzonej szkody czy wydanie uzyskanych korzyści nie zapewniłyby wystarczającej ochrony uprawnionym. Możliwe jest bowiem zaliczenie do opłaty licencyjnej kosztów utraconych możliwości, strat niematerialnych, a także nakładów koniecznych do wykrycia naruszenia.
W orzeczeniu z 2015 r., TK uznał odszkodowanie w wysokości trzykrotności wynagrodzenia jako niekonstytucyjne, argumentując m.in. że takie odszkodowanie zaburza równowagę między uprawnionymi (twórcami) i użytkownikami utworów. Z wtorkowego orzeczenia wynika, że równowagę tę można odnaleźć właśnie na poziomie odszkodowania wynoszącego dwukrotność wynagrodzenia, jakie byłoby należne.
