Rozliczenie podatkowe osób samotnie wychowujących dzieci
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują preferencje dla osób samotnie wychowujących dzieci, które polegają m.in na możliwości obliczenia należnego podatku skalkulowanego w podwójnej wysokości od połowy rocznych dochodów.
Takie rozliczenie za 2022 r. pozwoli na uzyskania istotnej kwoty zwrotu podatku w wysokości 3600 zł, z uwagi na przysługujące na dziecko 30 tys. dochodów wolnych od podatku.
Zgodnie z art. 6 ust. 4c ustawy o PIT, ze wspólnego rozliczenia z dzieckiem może skorzystać rodzic bądź opiekun prawny (polski rezydent podatkowy),będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli samotnie wychowuje dzieci:
- małoletnie,
- pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.
Z preferencji podatkowej może skorzystać również osoba mająca miejsce zamieszkania w innym niż RP państwie Unii Europejskiej, EOG, czy Konfederacji Szwajcarskiej, która osiąga przychody podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski w wysokości co najmniej 75% swoich całkowitych przychodów oraz udokumentowała swoje miejsce zamieszkania certyfikatem rezydencji podatkowym.
W przypadku wspólnego rozliczenia z dzieckiem podatek kalkulowany jest w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci.
Wspólnego rozliczenia nie możemy zastosować w sytuacji, gdy rodzic samotnie wychowujący bądź dziecko osiąga dochody/przychody opodatkowane podatkiem liniowym lub zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych. Ograniczenie to nie obejmuje przychodów z najmu, dzierżawy lub umów o podobnym charakterze, jeżeli nie są osiągane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Rodzic ma prawo skorzystać z rozliczenia przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci, o ile dziecko osiąga dochody wyłącznie:
- zwolnione od podatku (np. stypendia, alimenty)
- opodatkowane podatkiem ryczałtowym (np. odsetki)
- dochody ze zbycia nieruchomości, czy innych rzeczy
- dochody, których wysokość w skali roku nie przekracza 12-krotności renty socjalnej, tj. 16.061,28 zł (dochody ze stosunku pracy, z działalności wykonywanej osobiście).
Warto zauważyć, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od oso fizycznych nie wymagają by samotne wychowywanie dziecka trwało przez cały rok podatkowy. Takie stanowisko potwierdził Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej 0113-KDIPT2-2.4011.678.2022.2.ACZ z dnia 20 września 2022 roku. W przywołanej interpretacji podatniczka samotnie wychowywała dziecko od maja 2022, kiedy to sąd rozwiązał małżeństwo oraz powierzył jej wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Dyrektor KIS podkreślił, że “przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dziecko. Wystarczające jest zatem, aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok.”
Ustawodawca zdefiniował pojęcie osoby samotnie wychowującej dzieci w art. 6 ust. 4c ustawy o PIT. Zgodnie z definicją za osobę samotnie wychowującą uważa się jednego z rodziców bądź opiekuna prawnego, jeżeli jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację. Osoba pozostająca w związku małżeńskim może skorzystać z preferencyjnego rozliczenia tylko w dwóch przypadkach,, tj. w sytuacji, gdy drugi rodzic został pobawiony praw rodzicielski albo odbywa karę pozbawienia wolności.
Co do zasady, osobą samotnie wychowującą może być jeden rodzic, jednak w sytuacji, gdy jedno z dzieci zamieszkuje u jednego z rodziców, zaś drugie u drugiego rodzica preferencja podatkowa przysługuje obojgu rodzicom.
Przepisy zastrzegają jednak (art. 6 ust. 4f PIT), źe preferencyjny sposób opodatkowania, nie ma zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.
Dyrektor KIS w interpretacji 0115-KDIT2.4011.657.2022.1.MM z dnia 22 grudnia 2022r. wyjaśnił, że cytat: “istotny dla zastosowania omawianej preferencji jest fakt samotnego wychowywania dziecka. Zatem samotni rodzice, którzy wychowują dziecko wspólnie (w tym samym lub różnym czasie) w tym również w ramach opieki naprzemiennej nie mogą rozliczyć swoich dochodów w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko. [...] w związku z wychowywaniem naprzemiennym niepełnoletniego syna - nie spełnia Pan warunków określonych w art. 6 ust. 4c w związku z art. 6 ust. 4f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w konsekwencji nie może zostać Pan uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko. Wobec powyższego nie może Pan rozliczyć swoich dochodów za 2022 r. na zasadach określonych w art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet jeżeli zwróci Pan przyznaną i wypłaconą mu w 2022 r. kwotę świadczenia wychowawczego, które przysługuje Panu z mocy art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.”
Ponadto, w powyższej interpretacji Dyrektor KIS dokonał wyjaśnienia pojęcia samotnej opieki - “samodzielna opieka nad dzieckiem nie jest równoznaczna z samotną opieką. Fakt, że każdy z rodziców zajmuje się dzieckiem w ustalonym czasie, czyli samodzielne i w tym czasie drugi rodzic nie uczestniczy w wychowaniu tego dziecka, nie oznacza że mamy do czynienia z samotnym wychowaniem dziecka.[...] Przyjęcie odmiennej wykładni stałoby w sprzeczności z uzasadnieniem wprowadzenia tej preferencji podatkowej, z którego jednoznacznie wynika, że ustawodawca kierował ją tylko do osób, które samotnie troszczą się o codzienne zaspokojenie potrzeb dzieci, posiadając ściśle określony status cywilny. Prawo do omawianej preferencji podatkowej przysługuje zatem jedynie temu z rodziców, czy opiekunów prawnych, który będąc osobą stanu wolnego faktycznie w roku podatkowym samotnie dziecko wychowuje, czyli sprawuje nad nim samodzielnie ciągłą opiekę, bez jakiegokolwiek udziału drugiego rodzica w procesie wychowawczym.”
Z kolei w interpretacji indywidualnej 0115-KDIT2.4011.543.2022.2.MD z 27 października 2022r. Dyrektor KIS wyjaśnił, że “W przypadku, gdy żadne z rodziców nie jest pozbawione władzy rodzicielskiej, rodzic który faktycznie w roku podatkowym dziecko wychowuje, czyli sprawuje nad nim ciągłą opiekę, stale troszczy się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka, ma prawo do przedmiotowej preferencji podatkowej. W sytuacji, gdy dziecko pozostaje pod stałą, codzienną opieką jednego rodzica, a drugi rodzic jest zobowiązany do płacenia alimentów oraz zajmowania się dzieckiem doraźnie (np. według uzgodnienia stron), status samotnego rodzica ma ten, który wykonuje wszystkie obowiązki, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. Rodzic, który jest stanu cywilnego, o którym mowa w art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, i w pojedynkę troszczy się o zaspokojenie bieżących potrzeb dziecka, nie traci statusu osoby samotnie wychowującej dziecko z racji utrzymywania sporadycznych kontaktów z dzieckiem przez drugiego rodzica lub płacenia przez niego alimentów.”
Analiza interpretacji wydawanych przez Dyrektora KIS pokazuje, że każdorazowo oceniając czy dana osoba spełnia warunki do uznania jej, dla celów podatkowych, za osobę samotnie wychowującą dziecko, należy opierać się nie tylko na jej statusie cywilnym, ale również na okolicznościach faktycznych. W sytuacji, bowiem, gdy dana osoba wychowuje dziecko z kolejnym małżonkiem, mimo, że nie jest on rodzicem dziecka, nie można korzystać z omawianego posobu opodatkowania.
