Sygnaliści ? nowe obowiązki dla pracodawców
Od 25 września br. zaczyna obowiązywać ustawa z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów (Dz.U. z 2024 r., poz. 928).
Nowa ustawa nałoży na pracodawców m in. obowiązek opracowania procedur zgłoszeń wewnętrznych określających zasady przyjmowania zgłoszeń o naruszeniach prawa dokonywanych przez tzw. sygnalistów. Sygnalistą nazywa się osobę, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa w kontekście związanym z jej pracą lub współpracą z firmą czy innym podmiotem. Katalog możliwych osób jest bardzo szeroki. Sygnalistą może być pracownik, współpracownik, udziałowiec, kontrahent czy członek zarządu lub rady nadzorczej i nie tylko.
Procedurę będzie można ustalić po obowiązkowych konsultacjach ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników, jeżeli u pracodawcy nie działa organizacja związkowa.
Obowiązek posiadania wewnętrznej procedury będzie dotyczyć pracodawcy, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Co istotne, do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Próg 50 pracowników, nie ma zastosowania do podmiotów wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937. Wdrożyć przepisy ustawy muszą więc (bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników) m. in. księgowi i wszelkie biura rachunkowe.
Każdy pracodawca (objęty ustawą) do 25 września br. ma obowiązek utworzyć wewnętrzny system zgłaszania naruszeń, który będzie dostępny dla pracowników, oraz w pewnych przypadkach, dla osób zewnętrznych współpracujących z firmą.
Podmiot zatrudniający będzie musiał również utworzyć wewnętrzną jednostkę organizacyjną, odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń dokonanych przez sygnalistów. Alternatywą będzie upoważnienie do podejmowania takich działań udzielone osobie fizycznej w ramach struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa lub podmiotowi zewnętrznemu, który przejmie na siebie obowiązek przyjmowania zgłoszeń.
Weryfikacja zgłoszeń powinna być dokonywana przez bezstronną wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę fizyczną w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego. Co istotne, ten etap procedury zgłoszeniowej nie będzie mógł być powierzony podmiotowi zewnętrznemu i powinien odbywać się w ramach wewnętrznej struktury firmy. Wyznaczona jednostka lub osoba powinna otrzymać od zatrudniającego stosowne upoważnienie do podejmowania odpowiednich działań następczych w przypadku pozytywnej weryfikacji otrzymanego zgłoszenia i stwierdzenia rzeczywistego naruszenia prawa, zgłoszonego przez sygnalistę.
Za brak ochrony sygnalistów jak i generalnie nie przestrzegania przepisów w zakresie ustawy grożą poważne sankcje karne. Do głównych kar należą: grzywna (m. in. za brak wewnętrznej procedury), kara ograniczenia wolności (m.in. za ujawnienie tożsamości sygnalisty) albo nawet pozbawienia wolności do lat 3 (m.in. za uporczywe podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty).
